Nietzsche - nhà tâm lý học hạng nhất
Chúng ta đã từng nói về triết học trường phái Nietzsche trước đây, và Nietzsche cũng tự coi mình là một nhà tâm lý học hạng nhất. Ông từng tuyên bố trong cuốn Ecce Homo như sau, “Một nhà tâm lý học đã nói sau khi đọc các bài viết của tôi rằng - đây có lẽ là cái nhìn sâu sắc đầu tiên mà một người đọc có được." Sau đó, ông nói rằng mình là nhà triết học đầu tiên tham gia vào lĩnh vực tâm lý học thực sự.
Ông có thể đã theo đuổi một điều gì đó, vì nhiều khái niệm triết học của ông cũng có thể được áp dụng như các khái niệm tâm lý học. Mặc dù các nhà tâm lý học thường không ghi nhận ông ngoài những tài liệu tham khảo không chính thức, nhưng những tư tưởng của ông báo trước một số điều mang tính cách mạng nhất trong lịch sử khoa học.
Bài viết này trình bày một số hiểu biết về tâm lý học của Nietzsche đã công bố.
Nietzsche bắt đầu tâm lý học của mình với một khái niệm cấp tiến; tư tưởng rằng bạn không thể hy vọng lúc nào cũng có thể biết hết về tâm trí của mình. Mặc dù quan điểm là một người có những ý tưởng tiềm thức, các cảm xúc, động lực và ký ức bị kìm nén không khiến chúng ta ngạc nhiên, nhưng tư tưởng rằng con người, "loài vật có lý trí", không phải lúc nào cũng hiểu được trí óc hoạt động như thế nào sẽ gây sốc cho những ai lần đầu tiên đọc Nietzsche.
Ông cũng hiểu rằng các tác động từ bên ngoài có thể có những ảnh hưởng lớn đến tâm lý của từng người. Ông đã giải thích trong cuốn Human All Too Human rằng “Việc tự quan sát trực tiếp gần như không đủ để chúng ta hiểu bản thân mình: chúng ta cần lịch sử, vì quá khứ chảy trong chúng ta theo hàng trăm con sóng”. Ngụ ý rằng ông hiểu bản ngã sâu sắc của chúng ta bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố mà mắt thường không thể nhìn thấy được. Ông liệt kê những yếu tố đó là văn hóa và lịch sử, cùng với sự nuôi dạy và vô số động lực.
Theo ông trong mỗi người vẫn có những thôi thúc phần "con" mà chúng ta thường cố gắng ngăn chặn. Nhưng đó là điều mà Nietzsche coi như một sự thật đơn thuần cần được giải quyết. Được Zarathustra mệnh danh là “Con quái vật bên trong”, những khao khát tình dục và sự hung hãn bị coi là những thứ xấu xa và đã bị dập tắt bởi đạo đức cổ xưa. Nietzsche cho rằng sự áp chế này khiến năng lượng tiềm năng bị lãng phí. Ông lập luận rằng tốt hơn nên hiểu rằng con người đều có những khao khát nguyên thủy này và điều đó không sao cả, miễn là chúng có thể được kìm nén và chế ngự.
Tại sao Nietzsche nói cần chế ngự chúng?
Những quan điểm của Nietzsche hướng đến sự phát triển cá nhân, và tâm lý của ông phản ánh điều này. Nietzsche xem tâm trí như một tập hợp các động lực. Những thứ này thường trực tiếp đối lập nhau. Trách nhiệm của cá nhân là sắp xếp các chúng lại để hỗ trợ một mục tiêu duy nhất.
Tuy nhiên, ngay cả khi đó, Nietzsche vẫn xem lựa chọn này là một sự thúc đẩy mạnh nhất và không tách rời con người khỏi các động lực cấu thành nên chúng ta. Sắp xếp bản thân là vượt qua tất cả các động lực khác, cũng là một phần bản ngã của chúng ta.
Một lần nữa, bản chất chính xác của các tư tưởng của Nietzsche là rất khó xác định vì ông không có tính hệ thống và thường đưa ra những tuyên bố gần như mâu thuẫn với nhau. Ông khen ngợi người đàn ông có thể tự xây dựng bản thân mạnh mẽ và tự tin. Ông đã tuyên bố "kỷ luật bản thân đến mức toàn vẹn, con người đã tạo ra chính mình." trong cuốn Twilight of the Idols.
Twilight of the Idols của Friedrich Nietzsche
Tuy nhiên, ông cũng nói rằng “Ở tận đáy lòng của chúng ta, nơi “sâu thẳm” thực sự, luôn có một thứ gì đó không thể hiểu được, một định mệnh tâm linh của quyết định được định trước và câu trả lời cho những câu hỏi được lựa chọn định trước. Bất cứ khi nào một vấn đề cốt yếu đang bị đe dọa, sẽ có một câu nói không thể thay đổi ‘đây là tôi’” trong cuốn Beyond Good and Evil.
Có vẻ như có thể nói rằng Nietzsche đang lựa chọn con đường ở giữa, cho rằng có thể tạo ra bản thân trong giới hạn của bản năng, văn hóa và lịch sử. Một người điển hình có được bao nhiêu tự do trong việc lựa chọn thứ mà họ sẽ trở thành còn gây nhiều tranh cãi, đặc biệt là vì Nietzsche không tin vào ý chí tự do như những người theo chủ nghĩa hiện sinh khác.
Cuốn sách “Will to Power” thường được nhắc đến của ông cũng phù hợp với mục tiêu tự sáng tạo này. Walter Kaufmann giải thích trong cuốn Nietzsche, Philosopher, Psychologist, Antichrist rằng “Ý chí quyền lực do đó được xem là là ý chí vượt qua chính mình. Điều này hoàn toàn không phải là ngẫu nhiên. Ý chí quyền lực không được đề cập lại cho đến tận sau này, một cách rất chi tiết trong chương “Vượt lên chính mình”. Sau đó, nó chỉ được nhắc đến một lần nữa ở phần Zarathustra. Ý chí quyền lực được quan niệm là ý chí chiến thắng bản thân”.
Một cá nhân thực sự mạnh mẽ sẽ có thể chế ngự các động lực cạnh tranh của mình để thúc đẩy họ đến một mục tiêu duy nhất, mục tiêu mà họ chọn vì những lý do riêng; mặc dù ở một mức độ nào đó họ đã bị ảnh hưởng bởi bản chất bẩm sinh của mình. Quan niệm về sự phát triển bản thân này đã lặp lại trong tâm lý học của chủ nghĩa nhân văn.
Bạn có thể áp dụng tâm lý học của Nietzsche như thế nào?
Hãy tự hỏi bản thân xem bạn có đang kiểm soát được những ham muốn của mình hay không. Bạn có thể bỏ qua một cám dỗ nào để tiến tới một mục tiêu lớn hơn không? Nếu bạn không thể, Tiến sĩ Nietzsche sẽ nói rằng bạn vẫn chưa vượt qua được một vài khao khát của bản thân và chúng đang tước đi khả năng trở thành người mà bạn có thể.
Dù hoài nghi về lợi ích của việc tự suy ngẫm bản thân đối với hầu hết mọi người, Nietzsche lại thấy đó là một việc đáng làm đối với một số ít người sống theo những tiêu chuẩn cao đến điên cuồng của mình. Nếu chúng ta có thể bất kính mà áp dụng ý tưởng của ông cho tất cả mọi người, thì có thể nói rằng điểm khởi đầu cho sự phát triển cá nhân là cố gắng thấu hiểu bản thân mình, những tiềm năng bạn có hoặc thiếu sót và bạn muốn nuôi dưỡng hay chế ngự động lực gì. Dù đối với Nietzsche, con người luôn có kiến thức giới hạn về bản thân, nhưng đây vẫn là một cách để bắt đầu.
Tâm lý học hiện đại có ứng dụng tư tưởng của Nietzsche không?
Khi nói đến Freud, chúng ta bồi thẩm đoàn vẫn chưa biết Nietzsche đã ảnh hưởng đến ông nhiều như thế nào. Dù Freud tuyên bố chưa bao giờ đọc Nietzsche, điều này có vẻ khó xảy ra vì cả sự nổi tiếng của Nietzsche và sự giống nhau của một số tư tưởng của cả hai về tiềm thức. Nhà tâm lý học Ernest Jones, người biết Freud, đã viết rằng Freud vừa ca ngợi Nietzsche vừa tuyên bố mình chưa bao giờ đọc gì của ông. Cũng có ý kiến cho rằng Freud cố tình tránh đọc Nietzsche để tránh bị cáo buộc đạo văn, những người khác cho rằng ông đã đọc Nietzsche và nói dối là mình không đọc.
Người ta cho rằng Freud bị ảnh hưởng bởi tâm lý học của Nietzsche
Carl Jung, một học trò của Freud, cũng bị ảnh hưởng bởi Nietzsche khi ông tạo ra hệ thống tâm lý của mình. Tuy nhiên, ông đã không công khai thừa nhận điều này. Ông có sử dụng một số thuật ngữ của Nietzsche trong tác phẩm của mình và đã từng giảng về cuốn Thus Spoke Zarathustra.
Cuốn The Will to Power sau đó được sử dụng làm nền tảng cho tâm lý học cá nhân của Alfred Adler. Quan niệm về sự tự trưởng thành của Nietzsche đã được kế thừa trong tâm lý nhân văn của Carl Rogers.
Trong khi vị trí triết gia của ông được nhiều người biết đến, những đóng góp trong tâm lý học của Nietzsche thường bị bỏ qua. Những hiểu biết của ông về cách chúng ta được thúc đẩy, hay về tiềm thức của chúng ta đi sâu như thế nào và cách chúng ta có thể trở thành người mà chúng ta hy vọng... tất cả đều rất hữu dụng cho mỗi người. Mặc dù việc ông đã hoàn toàn mất trí có thể khiến những người theo đuổi nhận thức của ông thấy ngã lòng, nhưng không thể nghi ngờ rằng tư tưởng của ông có thể chiếu sáng vào bóng tối của tâm trí, nơi mà ông là một trong những người đầu tiên nghiêm túc khám phá.
Xem bản gốc Tại đây
