Con người, cả đời đều phải phụ thuộc vào chuyện kiếm ra bao nhiêu tiền, chi tiêu hết bao nhiêu, và tại bất kỳ thời điểm nào đều biết rõ và hiểu rõ tại sao mình rủng rỉnh vài xu hay cháy túi. Biết vậy, ta mới có kế hoạch kiếm tiền vào ra sao và chi tiêu hợp lý thế nào, để không phải suốt ngày túng thiếu đủ đường, phải vay mượn, mang nợ, rồi trầm cảm vì trả hoài không hết.
Cũng vì chuyện này mà nhiều người cuộc đời nát như tương. Tôi nghe nhiều chuyện, người ta vì túng quẫn quá mà đâm đầu tự tử. Trời ơi, sao phải vậy? Khi ta hiểu số dư là hệ quả của dòng tiền ra vào, hiểu cách lên kế hoạch tài chính để không bị quăng vào tình thế bị động thế nào, ta sẽ học cách suy nghĩ và đưa ra quyết định trong trẻo hơn cho cuộc sống, tránh tiêu xài hoang phí, tránh xa chuyện lậm vào những thứ hại người như cờ bạc, rượu chè, tránh vay mượn những thứ chẳng bao giờ thuộc về mình vì một phút hoang đàng tào lao nào đó.
Nhiều bạn inbox cho tôi hỏi: “Cô ơi vậy em phải đi học quản trị tài chính cá nhân ở nơi đâu?”. Vầy nhe, chỉ cho các bạn vài chiêu cơ bản sau đây. Nghe quản trị tài chính cá nhân thấy ghê. Thật ra nó cực kỳ đơn giản.
-------------------------------------
$ Balance – Số dư
-------------------------------------
Nên cuối tháng, khi ngân hàng gởi sao kê tài khoản, bạn thấy có hai cột tiền ra tiền vào, rồi số dư thôi. Muốn tự theo dõi và ghi nhận tiền vào tiền ra, bạn có thể xài app hỗ trợ như YNAB (You Need a Budget), Mvelopes, Quicken, Mint, Moneydance… Nhưng thật ra, tự ghi nhận trên Excel cũng được à, một cột là tiền vào, một cột là tiền ra, rồi lấy tổng hai bên trừ nhau là xong.
-------------------------------------------
$ Budget – Ngân sách
-------------------------------------------
Làm bài tập này rất có lợi, vì bạn luôn biết mình còn lại bao nhiêu tiền. Rồi bạn có thể tính toán trước là tháng sau mình có thể nhận được bao nhiêu tiền, vậy thì mình chỉ nên chi tiêu bao nhiêu để số dư không phải bằng 0 hay ngỡ ngàng thành số âm.
Hiểu được vậy, khi liệt kê những khoản muốn chi, bạn sẽ biết cần ưu tiên chi thứ nào, bỏ thứ nào để ngân sách không bị lủng. Kỹ năng lên ngân sách này, là kỹ năng sống còn đó nhe. Không thì bạn cứ lăn ra trầm cảm vì số âm hoài, chả còn tâm trí nào mà làm chuyện hay ho gì khác.
Hãy tập lên kế hoạch ngân sách, tập kỷ luật trong chi tiêu, và tự đưa ra những quyết định ảnh hưởng đến cái sự dương hay âm của tài khoản cá nhân đi. Đừng đổ thừa và vay mượn từ ba mẹ hay bạn bè hoài nhe. Kỹ năng này mà không rành thì lớn lên chả làm gì cho thành nhe bạn.
-----------------------------------------------------
$ Life skills – Kỹ năng sống
-----------------------------------------------------
Không có tiền thì đừng xài, đơn giản vậy mà. Nếu tiền đã không có rồi, còn sang trọng ăn nhà hàng, đi xi-nê tuần mấy lần, bao bạn bè ăn uống vui chơi hoành tráng thì dĩ nhiên là ngân sách giữa chừng ngã gục. Giờ không có tiền để mua, để thuê, để xài dịch vụ thì làm gì? Tự làm đi!
Không có tiền đi ăn nhà hàng thì nấu ăn ở nhà. Không có tiền thuê người dọn phòng thì tự lăn ra mà dọn. Không có tiền quăng đồ cho tiệm giặt, thì đương nhiên là tự nhảy vào thau đồ mà dậm chớ. Do đó, kỹ năng sống là quan trọng lắm, bùa hộ mệnh vào những lúc phải tự mình xoay xở trong đời.
Đời này, ai biết thời nào lên voi xuống chó. Lỡ hết tiền, không lẽ ta cũng đành phải hết đời? Nên, kỹ năng sống super lợi hại, giúp ta quản trị hiệu quả tài chính của bản thân mình.
----------------------------------------
$ Credit – Tín dụng
----------------------------------------
Ở đây, tôi không chỉ nói về tín dụng ngân hàng. Dĩ nhiên, nếu bạn oai và có thẻ tín dụng ngân hàng, thì lo mà thanh toán đúng ngày để giữ cho tín dụng của mình trong sáng. Có vậy, sau này giữ thẻ tín dụng hay làm thủ tục vay tiền làm gì cũng sẽ dễ dàng hơn. Ngân hàng, người ta chỉ nhìn vào đó thôi, bạn có vay có trả theo đúng thời hạn hai bên thỏa thuận. Đừng kể chuyện, đổ thừa này nọ. Họ đâu có thời gian mà nghe chuyện dông dài.
Nhiều bạn bè tôi người nước ngoài họ nói vầy: “Thật khó làm ăn với người Việt Nam, nhiều kẻ thất tín quá”. Ủa, bạn hô hào nào là tự hào dân tộc, nào là trái tim Việt Nam gì gì đó, có chuyện nhỏ xíu là chịu trách nhiệm cho khoản nợ của chính mình bạn làm cũng không xong. Thất tín là nguồn gốc của mọi thất bại trong đời. Một lần thế ai người ta giúp nữa? Quản trị tài chính cá nhân là quản trị chính cái tâm minh bạch của mình, quản trị cái tính chịu trách nhiệm về lời nói và hành động của mình, quản trị lời hứa của một con người chính trực. Bạn làm được chưa mà đòi hỏi app gì?
-----------------------------------------
$
Saving – Tiết kiệm
-----------------------------------------
Bạn nghe câu này chưa, saving for a rainy day – tiết kiệm để phòng ngày mưa gió. Đời người mà, ai biết trước chuyện gì sẽ xảy ra. Ai đó mượn tiền nhà mình rồi quịt nợ. Ai đó tự nhiên bị tai nạn. Job đang làm tự nhiên biến mất… Không có gì là chắc chắn hết đâu, và chuyện tai bay vạ gió nó không biết tránh người. Cho nên, làm gì làm, cũng phải chuẩn bị cho những khoản chi tiêu hết sức ngoài mong muốn.
Bình thường, ta chẳng mấy khi nghĩ đến chuyện bất trắc. Có người cứ living from paycheck to paycheck – lương tháng nào xài hết tháng nấy, không biết tiết kiệm là gì. Người vậy, khi đụng chuyện, lăn ra mà trầm cảm. Bạn than trời than đất: “Why me?” (“Sao lại là tôi?”). Ừ mà than gì thì cũng đã muộn rồi, cũng phải giải quyết chuyện gió mưa nó đập vào trong mặt chớ.
Cho nên, sống trên đời phải luôn biết tiết kiệm phòng cho ngày mưa gió. Học được bài này bạn sẽ dong buồm mượt mà hơn trong suốt một đời người.
Trích "Tôi, tương lai & thế giới"
Tác giả: Nguyễn Phi Vân