BEYOND ORDER: MỘT BẦU CHÂM NGÔN SELF-HELP?

Tác phẩm tiếp theo của cuốn “12 quy luật cuộc đời” có chứa quá nhiều khát vọng cứu thế và quá ít sự khai sáng tâm lý

Trong những năm gần đây, rất hiếm có được cuốn sách nào gây ra tác động văn hoá ồn ào như cuốn 12 Quy luật cuộc đời - Thần dược cho cuộc sống hiện đại của giáo sư Jordan Peterson. Với sự kết hợp kỳ lạ giữa thuyết tất định Darwin, giải mê của Carl Jung và bản thể học của Heidegger, 12 Quy luật cuộc đời không được trông đợi là quyển sổ tay hướng dẫn kiểu sách self-help, càng không được kỳ vọng là cuốn sách bán chạy nhất. Tuy nhiên 12 quy luật hành vi nhằm dẫn tới một cuộc sống có ý nghĩa đã vấp phải một làn sóng phẫn nộ của các học thuyết lỗi thời hậu hiện đại.

Chủ nghĩa truyền thống cấp tiến của Jordan Peterson được coi là sự điều chỉnh củng cố cho quan điểm rằng không có sự thật khách quan, chỉ có một ma trận của các mối quan hệ quyền lực định kiến. Ông cho rằng hệ thống phân cấp xã hội là sản phẩm của quá trình tiến hóa chứ không phải của sự bóc lột tư bản chủ nghĩa.

12 Quy luật cuộc đời thu hút những người đàn ông đang cảm thấy bị đe dọa khi mất đi vị thế. Ở đó, Giáo sư Jordan Peterson trấn an họ rằng địa vị vượt trội về mặt lịch sử của họ trong xã hội có thể liên quan nhiều đến năng lực hơn là dựa vào chế độ gia trưởng. Lời khuyên của ông là hãy chấp nhận thực tế cạnh tranh, đứng thẳng hiên ngang và ngừng phàn nàn. Tính đến nay, 12 Quy luật cuộc đời đã bán được hơn 5 triệu bản bằng tiếng Anh và được dịch sang 50 ngôn ngữ khác.

Gần như chỉ sau một đêm, Giáo sư Tâm lý học người Canada đã trở thành người chia rẽ cộng đồng tri thức bậc nhất của thế hệ mình. Ông vừa được ca ngợi là người có tầm nhìn xa nhưng cũng bị tố cáo là kẻ phản động. Ông là đối tượng của cả sự sùng bái anh hùng và cả sự lăng mạ. Tùy thuộc vào vị trí của bạn, hoặc ông sẽ quét bỏ rất nhiều những tư tưởng mơ hồ hoặc cho ra một cẩm nang dành cho những người đàn ông với lòng căm thù sâu sắc, những người mà đã lập thành đội cận vệ canh gác của tổ chức Proud Boys (là một tổ chức cực hữu, tân phát xít, sô vanh và độc quyền nam giới nhằm cổ vũ và tham gia vào bạo lực chính trị ở Hoa Kỳ và Canada).

Giáo sư Jordan Peterson dường như rất thích thú với sự xung đột này. Ông tiến hành các hoạt động quảng bá, sản xuất podcast, lập kênh YouTube và xuất hiện trên các cuộc phỏng vấn truyền hình gây tranh cãi, truyền cảm hứng cho những người ủng hộ và khiêu khích kẻ thù của mình. Nhưng rồi những câu chuyện về việc ông rút lui khỏi chiến tuyến của các cuộc chiến tranh văn hóa nổi lên. Trong phần “Overture” (tạm dịch: Tựa khúc) của sách Beyond Order, phần tiếp theo của 12 Quy luật cuộc đời, ông đã kể một cách chi tiết một câu chuyện phi thường về sự suy sụp về thể chất và tâm lý. Một phản ứng tự miễn dịch đối với thứ ông đã ăn dẫn đến sự thay đổi đáng kể chế độ ăn uống và phụ thuộc vào thuốc an thần benzodiazepine. Ông cũng bị lo lắng quá độ, trầm cảm nặng, mất ngủ, viêm phổi kép, còn vợ ông thì phải trải qua ca phẫu thuật ung thư. Có lúc ông bị hôn mê tại một bệnh viện ở Moscow trong một nỗ lực không thành nhằm cai thuốc gây nghiện. Thật khó để cưỡng lại kết luận rằng 12 Quy luật cuộc đời là một cuốn sách self-help đã khiến tác giả của nó rơi vào trạng thái vô vọng mà tại đó nó hứa hẹn trở thành một liều thuốc giải độc.

Tuy nhiên, giáo sư Jordan Peterson tỏ ra không hề nao núng trước trải nghiệm này khi Beyond Order - 12 more rules for life vẫn được tiếp tục với cùng đặc trưng của quyển sách tiền nhiệm. Lần này, các bài viết có lẽ tốn nhiều công sức hơn và các lập luận thì quen thuộc hơn. Giống như cuốn sách đầu tiên, Beyond Order chứa đầy niềm đam mê cứu thế, giống như một sự tôn kính chân thành đối với Nietzsche. Nhưng có khá nhiều đoạn như thế này trong sách: “Câu hỏi: Bạn là ai - hoặc, ít nhất, bạn có thể là ai? Trả lời: là một phần sức mạnh vĩnh cửu không ngừng đối đầu một cách tự nguyện với những điều khủng khiếp chưa biết đến, là một phần của sức mạnh vĩnh cửu bỏ lại sau lưng sự ngây thơ và trở nên đủ nguy hiểm, theo diện có kiểm soát, để hiểu được cái ác và nuôi dưỡng từ trong hang ổ của nó; và là một phần sức mạnh vĩnh cửu biến sự hỗn loạn thành trật tự hữu ích, hoặc biến đổi kiểu trật tự đã trở nên quá hạn chế thành hỗn loạn và làm cho nó hoạt động hiệu quả trở lại.”

Beyond Order sẽ tiếp nối đặc trưng của 12 Quy luật cuộc đời

Với Beyond Order, Jordan Peterson như thể đang nói chuyện trước hội nghị của những người hâm mộ trò Dungeons & Dragons, ấn tượng này được làm đậm nét hơn qua sự phân tích sâu sắc và lặp đi lặp lại các nguyên mẫu trong cuốn Harry Potter. Trong quy luật đầu tiên, có rất nhiều bình luận về Kinh thánh khiến một số nhà phê bình coi ông như một nhà truyền giáo Cơ đốc, khi ông thực sự quan tâm đến các khái niệm đạo đức lỗi thời về thiện và ác, tội lỗi và hổ thẹn, hỗn loạn và trật tự. Trong Beyond Order có rất nhiều điều khác về Chúa Jesus, cũng như thần thoại sáng tạo của người Babylon - Enuma Elish, Harry Potter, Công chúa Disney Pocahontas và bất kỳ tài liệu nào chứa đựng các câu chuyện đạo đức vụng về cần được đưa ra ánh sáng.

Nếu giáo sư Jordan Peterson không được đánh giá xuất sắc với tư cách là một nhà phê bình văn học thì ông lại sáng suốt hơn nhiều với tư cách là một nhà tâm lý học lâm sàng. Một trong những tranh luận mạnh mẽ nhất của ông là phép trị liệu tiếp tục lặp lại cùng một lỗi cơ bản của những người sáng lập ra chúng khi tại thế giới của các mối quan hệ xã hội phức tạp, họ cố gắng tìm giải pháp trong câu chuyện cuộc đời mỗi người cho các vấn đề tồn tại ở bên ngoài. Như ông từng viết: “Freud và Jung, với sự tập trung cao độ vào tâm trí độc lập đơn lẻ đã dồn quá ít trọng tâm vào vai trò của cộng đồng trong việc duy trì sức khỏe tinh thần cá nhân”.

Được nhìn nhận theo khía cạnh thiện chí nhất thì các quy luật của Jordan Peterson là một nỗ lực để xác định vị trí của mọi người trong xã hội, thừa nhận các hệ thống và cấu trúc đã tồn tại từ lâu và thay vì tìm cách phá bỏ chúng, ông đã khuyến khích người đọc tìm thấy vị trí thiết thực nhất của mình trong đó. Đây rõ ràng là một triết lý bảo thủ mặc dù là thứ được Giáo sư Jordan Peterson định hình theo một cách khác thường và đôi khi là phá cách. Vấn đề nảy sinh khi những châm ngôn theo lẽ thường của ông như - “Đừng làm những gì bạn ghét” - và những thứ đồng bóng kỳ quặc như - “Gắng khiến một căn phòng trong nhà đẹp nhất có thể” - được coi là một loại phúc âm.

Quy luật số 6 trong sách Beyond Order là “Từ bỏ hệ tư tưởng”, trong đó ông nhắm vào những người như Marx, Foucault và Derrida, cáo buộc họ làm giảm các khía cạnh đa động lực của hành vi con người xuống các nguyên nhân đơn lẻ như kinh tế hoặc quyền lực. Nếu trong bài phê bình này có một phần nhỏ sự thật (và bỏ qua vô số sự phức tạp trong công việc của họ), thì điều này cũng có thể được áp dụng cho chính Giáo sư Jordan Peterson. Ông gọi hội chứng này là “sức hút chết người của thần tượng giả”.

Giáo sư Jordan Peterson không phải là vị cứu tinh của tính nam, nhưng ông cũng không phải là tiếng nói của ác quỷ như các nhân viên tại Penguin, những người muốn gạt bỏ cuốn sách này đã nhận định. “Theo đuổi những gì có ý nghĩa (chứ không phải có ý lợi)” là một quy tắc khác của Giáo sư Peterson. Những độc giả có đầu óc phê bình có thể đưa ra kết luận của riêng họ về chiều hướng của nhà xuất bản với tác giả của cuốn sách bán hàng triệu bản này.

- Theo The Guardian

• Bài gốc: Beyond Order by Jordan Peterson review – a ragbag of self-help dictums

12 QUY LUẬT CUỘC ĐỜI:

THẦN DƯỢC CHO CUỘC SỐNG HIỆN ĐẠI

Tác giả: Jordan Peterson

Số trang: 496

Kích thước: 16 x 24 cm

Loại bìa: Bìa mềm

Giá bìa: 300,000 đ

Giá ưu đãi: 240,000 đ

MUA SÁCH